Ból krzyża to powszechna nazwa bólu dolnego odcinka kręgosłupa, czyli lędźwiowo-krzyżowego. Z dolegliwością tą spotyka się wiele osób. Często ból jest chwilowy i znika tak szybko, jak się pojawił. Może się jednak zdarzyć, że ból krzyża pozostaje na dłużej, przyczyniając się do niezdolności do pracy oraz pogorszenia jakości życia. Przewlekły ból w dolnej części kręgosłupa zazwyczaj jest objawem choroby. Dolegliwość należy więc jak najszybciej skonsultować z lekarzem i rozpocząć leczenie. Kuracja rekomendowana przez lekarza może obejmować farmakologię, fizykoterapię, elektrostymulacje, a także rehabilitację. Na czym polegają metody łagodzenia bólu krzyża i kiedy warto po nie sięgnąć?
Objawy bólu krzyża
Bóle krzyża są tymi występującymi w dolnym odcinku kręgosłupa. Zazwyczaj są nagłe i krótkotrwałe. Ich charakter może być łagodny lub ostry. Bóle krzyża rozpoznaje się również po objawach takich jak sztywność, ograniczenie ruchomości, kłopoty w utrzymaniu pozycji siedzącej lub stojącej. W przypadku ostrych bólów utrzymują się one nawet kilka dni, a nawet kilka tygodni. Najczęściej mijają po ok. 6 tygodniach.
Ból krzyża może jednak dawać różne objawy. Zależą one od tego u kogo i w jakich okolicznościach on występuje. Z innymi obawami spotykamy się, kiedy pojawia się ból krzyża po ćwiczeniach, a z innymi przy bólu krzyża przed okresem. To, dlatego medycyna opisując dolegliwości bólowe w okolicach lędźwiowo – krzyżowych wykorzystuje kilka parametrów takich jak:
- Czas trwania – ból może pojawiać się przez kilka dni, tygodni, a nawet miesięcy,
- Lokalizacje – ból z krzyża może promieniować do ud lub pośladków,
- Natężenie – w przypadku bólów krzyża mówimy o bólach łagodnych, umiarkowanych i silnych,
- Czynniki nasilające ból np. ruch, spoczynek, kichanie, kaszel, nocny odpoczynek,
- Czynniki towarzyszące np. gorączka, osłabienie, spadek masy ciała, ból stawów.
W oparciu o te parametry lekarz może ustalić, jaka jest przyczyna bólu krzyża i jak ją wyeliminować.
Ból krzyża: przyczyny
Jedną z najczęstszych przyczyn bólu krzyża jest ból nieswoisty. Ból nieswoisty wiąże się z przeciążeniem struktur kręgosłupa, ale medycyna nie umie wskazać jednoznacznego podłoża dolegliwości. Oznacza to, że podłoże jest nieznane i zazwyczaj niepowiązane z żadną poważniejszą chorobą. Zazwyczaj dolegliwości pojawiają się po wysiłku, dlatego pacjenci skarżą się na ból krzyża po ćwiczeniach czy po niewielkim urazie. Dolegliwości zmniejszają się w czasie odpoczynku. Ból nieswoisty zlokalizowany jest w dolnym fragmencie kręgosłupa i bardzo rzadko zdarza się, aby promieniował do ud. Nieswoiste bóle krzyża mijają samoistnie (po ok. 3 miesiącach), choć mogą powracać. W ich przypadku zaleca się więc profilaktykę i rehabilitację przeciwbólową.
Bóle krzyża mogą być też powiązane z jednostkami chorobowymi. Pojawiają się, jeśli dochodzi do zwężenia kanału kręgowego oraz przy zespole korzeniowym. Odpowiada za niego ucisk wywierany na nerwy lub rdzeń kręgowy. Do takich dolegliwości zalicza się:
- zespół korzeniowy – jego charakterystycznym symptomem jest piekący i rwący ból, który promieniuje do kończyny dolnej; zespół korzeniowy wywołać może silne przeciążenie kręgosłupa, wynikające np. z dźwigania;
- chromanie przestankowe neurogenne – charakterystyczny dla tej dolegliwości jest ból krzyża podczas chodzenia oraz skurcze łydek i osłabienie kończyn dolnych; największe nasilenie dolegliwości występuje, kiedy kręgosłup jest wyprostowany, a więc w pozycji stojącej;
- zespół ogona końskiego – pojawia się przy nim ból krzyża, zaburzenia czucia oraz ruchy w okolicach krocza i kończyn dolnych, problemu z oddawaniem stolca i moczu.
Oprócz tego bóle lędźwiowo – krzyżowe występują przy: lumbago (postrzał), przepuklinie jądra miażdżystego krążka międzykręgowego (dyskopatię), kolce nerkowej, chorobach reumatycznych, chorobach nerek, chorobach trzustki, dolegliwościach narządów rodnych, nowotworach. Bóle w okolicy lędźwiowo – krzyżowej występują również na skutek mechanicznych uszkodzeń kręgów, ścięgien, mięśni, nerwów, więzadeł i krążków międzykręgowych. Uszkodzenia struktur tworzących kręgosłup wynikają ze zmian zwyrodnieniowych, osteoporozy, wadliwej postawy i budowy ciała oraz wrodzonych wad kręgosłupa. Czynnikami ryzyka jest również:
- otyłość,
- wypadki, np. komunikacyjne,
- bóle miesiączkowe,
- depresja, przewlekły stres,
- przebywanie przez długi czas w pozycji siedzącej lub stojącej,
- wykonywanie gwałtownych ruchów,
- palenie papierosów,
- konieczność częstego schylania się, np. z racji wykonywanego zawodu,
- współistnienie innych dolegliwości,
- wiek (bóle kręgosłupa występują zazwyczaj pomiędzy 30. a 60. rokiem życia),
- dźwiganie ciężkich przedmiotów,
- brak kondycji fizycznej,
- występowanie w przeszłości bólu w okolicy lędźwiowo-krzyżowej,
- rwa kulszowa,
- powikłania po ciąży,
- skolioza,
- artretyzm.
Ból krzyża: jak złagodzić?
W przypadku nieswoistego bólu krzyża nie ma potrzeby prowadzenia specjalistycznych terapii. Zazwyczaj leczenie ogranicza się do stosowania domowych sposobów. Takich jak odpoczynek, leki przeciwbólowe bez recept, okłady z lodu, spanie z poduszką między podkurczonymi nogami. W ramach domowych sposobów na ból krzyża można również sięgnąć po podręczny wyrób medyczny, jakim jest TRU+. Jest to urządzenie emitujące fale TENS, które blokują sygnały bólowe przesyłane do mózgu. 30 minut terapii przynosi ulgę w bólu. Działanie urządzenia TRU+ opiera się na elektrostymulacji łagodzącej dolegliwości bólowe pleców. Z tego typu kuracji mogą skorzystać wszystkie osoby, które szukają poza farmakologicznych sposobów rozwiązania swojego problemu. Lecznicze właściwości urządzenia wynikają z emitowanych przez nie fal TENS, których działanie potwierdzono klinicznie. Kuracja jest bezbolesna i może być nawet przyjemna dla pacjenta. Aby z niej skorzystać, wystarczy przykleić urządzenie na plecach i ustawić odpowiedni poziom intensywności (1 z 30 proponowanych). Po sesji zabiegowej pojawia się uczucie ulgi, trwające przez kilka godzin. TRUplus może być używany samodzielnie w domu. Można stosować go na nieswoiste bóle krzyża, a także jako pomoc w leczeniu chorób związanych z dolegliwościami w okolicy lędźwiowej kręgosłupa.
Rehabilitacje falami TENS można wspomagać innymi formami fizykoterapii takimi jak ultradźwięki, laser, krioterapia czy powierzchowne stosowanie ciepła. Kuracje te rozluźniają mięśnie i więzadła, co ułatwia ich rozciąganie. Skuteczne w eliminowaniu bólu krzyża są też techniki manipulacyjne, które polegają na uruchomieniu tkanek miękkich położonych w bolącej okolicy kręgosłupa.
Łagodzenie bólu, odpoczynek, stosowanie miejscowych preparatów, fizykoterapia i rehabilitacja zalecane są przy większości bólów krzyża. Leczenie operacyjne konieczne jest u małej liczby pacjentów. Wskazaniem do zabiegu operacyjnego są guzy, zespół ogona końskiego lub występujący ciężki niedowład kończyn. Operacja może być też rozważana u pacjentów z zespołem korzeniowym oraz ze zwężeniem kanału kręgowego, jeśli nie reagują oni na inne metody leczenia.
Bez względu na to, czy leczenie bólu krzyża ma charakter łagodny, czy wymagana jest operacja, warto zadbać o odpowiednie wsparcie psychologiczne. Długotrwały ból może powodować bowiem pogorszenie nastroju, stany depresyjne, apatię, poczucie niesprawiedliwości. Obniżenie kondycji psychicznej może nasilać natomiast dolegliwości i zmniejszać szanse na skuteczne leczenie. Przy przewlekłym bólu warto więc zapewnić pacjentowi wsparcie psychologiczne nie tylko ze strony rodziny, ale i specjalisty psychologa lub psychiatry, który przepisze leki przeciwdepresyjne lub zastosuje terapię behawioralną, psychoterapię.
Ból krzyża: ćwiczenia
Ćwiczenia na ból krzyża powinno się wykonywać systematycznie. Pozwalają one złagodzić dolegliwości i wzmocnić kręgosłup. Takie działanie mają przede wszystkim ćwiczenia na mięśnie brzucha oraz pleców. Ważne jest, aby ćwiczenia na ból krzyża były dobrane przez rehabilitanta. Dzięki temu będą bezpieczne i nie spowodują niepotrzebnych przeciążeń. Aktywność fizyczną warto uzupełniać masażami leczniczymi, akupunkturą i jogą.
Ból krzyża to częsty problem. Jego pojawienie się nie zawsze zwiastuje chorobę, jednak nawet ten nieswoisty, czyli bez przyczyny, potrafi być dotkliwy i negatywnie wpłynąć na codzienną aktywność. Aby ograniczyć zażywanie tabletek, warto zastosować alternatywne metody leczenia bólu. Pomóc w tym może wyrób medyczny TRU+, który swoje działanie opiera na falach TENS. Metoda TENS wykorzystywana jest w wielu gabinetach rehabilitacyjnych w Polsce i na świecie. Po TRU+ sięgać mogą zarówno seniorzy, jak i osoby młode. Jego intuicyjne i proste użycie pozwala wyeliminować bóle pleców towarzyszące różnym schorzeniom, po dużej aktywności fizycznej czy wynikłe z drobnych urazów. Urządzenie pozwala na samodzielne ustalanie intensywności terapii (posiada 30 poziomów). Należy pamiętać, że w przypadku przedłużającego się bólu krzyża, który dodatkowo łączy się z innymi objawami np. zawroty głowy, wymioty, gorączka, osłabienie, drętwienie czy brak czucia obowiązkowa jest wizyta u lekarza – takich symptomów nie można bagatelizować. Brak specjalistycznego leczenia i rehabilitacji nie tylko nasila problem, pogarsza stan zdrowia, ale i wywołuje niepożądane efekty uboczne.
Źródła:
Bóle krzyża – rozpoznawanie i leczenie; prof. dr hab. med. Teofan M. Domżał; Klinika Neurologii, Wojskowy Instytut Medyczny, Warszawa; Medycyna po Dyplomie 2011(20); 12(189): 34-45
Przewlekłe nieswoiste bóle krzyża — stara dolegliwość czy nowa choroba neurologiczna? Przedrukowano z: Polski Przegląd Neurologiczny 2007; 3 (4): 216–227
