Co to jest przykurcz mięśni?

Przykurcz mięśni to bolesna dolegliwość, która może pojawić się w najmniej spodziewanym momencie. Cierpią na nią zarówno osoby regularnie uprawiające sport, jak i stroniące od aktywności fizycznej. Jakie są przyczyny i sposoby leczenia przykurczu mięśniowego?

Przykurcz mięśni to schorzenie w obrębie układu mięśniowego, polegające na braku zdolności do całkowitego rozciągnięcia danego mięśnia. Różnorodne czynniki (np. brak ruchu, nieprawidłowe wykonywanie ćwiczeń fizycznych, stan zapalny) powodują zmiany w obrębie tkanki mięśniowej, co przyczynia się do skrócenia włókien i zmniejszenia ich elastyczności.

Najczęściej spotykane są przykurcze mięśni kulszowo-goleniowych, przykurcz karku, barku czy mięśni pleców. Dolegliwości te mogą przydarzyć się każdemu, nawet osobom całkowicie zdrowym, które po prostu zbyt mało się ruszają lub stosują nieodpowiedni zestaw ćwiczeń podczas treningu. Efektem przykurczu mięśni zazwyczaj jest ograniczenie ruchomości, któremu towarzyszą dolegliwości bólowe.

Przykurcz mięśni – przyczyny

Do powstawania przykurczu mięśni przyczyniają się zwłaszcza dwa mechanizmy: zmniejszenie ruchomości mięśni wskutek braku ruchu oraz stałe napięcie mięśni szkieletowych spowodowane wymuszoną pozycją ciała lub schorzeniami neurologicznymi. Tendencja do przykurczu mięśni rośnie wraz z wiekiem.

Najczęstsze przyczyny przykurczy mięśni to:

• długotrwałe unieruchomienie;
• brak regularnej aktywności fizycznej;
• niewłaściwe wykonywanie ćwiczeń fizycznych, np. brak rozgrzewki i rozciągania;
• urazy, np. złamania, skręcenia, zwichnięcia;
• krwiaki i obrzęki;
• zrosty i blizny;
• porażenie spastyczne i kurczowe;
• stany zapalne mięśni i stawów, np. zapalenie mięśni przykręgosłupowych czy RZS (reumatoidalne zapalenie stawów);
• zwyrodnienie, niedokrwienie lub zwłóknienie mięśni;
• uszkodzenie nerwów obwodowych;
• długotrwałe przyjmowanie nieprawidłowej pozycji ciała, np. podczas pracy przy komputerze, czytania czy oglądania telewizji;
• niewygodne ułożenie podczas snu, które powoduje przykurcz mięśni kręgosłupa lub kończyn.

Objawy przykurczu mięśniowego

Przykurczom mięśni bardzo często towarzyszą dolegliwości bólowe i stan zapalny w obrębie chorych tkanek. Typowym objawem jest też ograniczona ruchomość części ciała, w której występuje przykurcz mięśnia. Zaostrzenie dolegliwości następuje zwłaszcza rano i po długotrwałym leżeniu. Przykładowo przykurcz mięśni przykręgosłupowych wiąże się z brakiem możliwości pełnego wyprostu. Prowadzi to do przyjmowania określonej pozycji tułowia lub ciała, np. nadmiernego pochylenia do przodu lub niemożności wykonania skłonu w pozycji stojącej bądź siedzącej. Przewlekły przykurcz mięśni pleców może przyczynić się do powstawania wad postawy, takich jak lordoza czy kifoza kręgosłupa.

Leczenie przykurczy mięśni

Wybór metody leczenia przykurczu mięśni zależy w dużej mierze od jego przyczyny. W najtrudniejszych przypadkach konieczny może okazać się zabieg chirurgiczny, ale zwykle kuracja skupia się na farmakoterapii i rehabilitacji. Jeżeli zmagamy się z przykurczem mięśni, to warto zgłosić się z tym do lekarza ortopedy, który wykona odpowiednie badania i ustali przyczynę dolegliwości.

Aby zredukować przykurcz mięśni i złagodzić ból mu towarzyszący podaje się leki przeciwbólowe, przeciwzapalne i zmniejszające napięcie mięśniowe. Jednak podstawą leczenia jest kompleksowa rehabilitacja – wykonywanie odpowiednich ćwiczeń, masaże oraz zabiegi fizjoterapeutyczne.

Przykurcz mięśni a rehabilitacja

Głównym elementem rehabilitacji przykurczu mięśni są ćwiczenia rozciągające (stretching) dobrane przez fizjoterapeutę. Poszczególne sekwencje ruchów skupiają się na odpowiednich partiach ciała. Właściwie dopasowane ćwiczenia zmniejszają sztywność mięśniową i niedotlenienie mięśni, a także zwiększają elastyczność tkanek.

Rehabilitacja może obejmować również takie zabiegi fizjoterapeutyczne, jak:

• elektroterapia, laseroterapia, krioterapia, magnetoterapia i terapia ultradźwiękowa – niwelują dolegliwości bólowe w obrębie mięśnia oraz zmniejszają stan zapalny;
• drenaż limfatyczny – dla redukcji obrzęku, który może towarzyszyć przykurczowi mięśni;
• masaże – dla rozluźnienia mięśniowo-powięziowego oraz poprawienia elastyczności i ruchomości tkanek;
• kinesiotaping – dla wzmocnienia i utrzymania efektów stretchingu.

Pomocne w niwelowaniu objawów bólowych związanych z napięciem mięśniowym i stanem zapalnym. może być wyrób medyczny TRU+, służące do bezpiecznej elektroterapii prądami TENS, którą można wykonać samodzielnie w domu. Lecznicze impulsy elektryczne o bardzo niskim napięciu blokują sygnał bólowy i jednocześnie stymulują produkcję beta-endorfin – naturalnych substancji przeciwbólowych. Półgodzinna elektrostymulacja pomaga przynieść wielogodzinną ulgę w bólu, dlatego TRU+ polecane jest jako alternatywa dla tabletek przeciwbólowych lub jako uzupełnienie farmakoterapii.

Zapobieganie przykurczom mięśni

Przykurcz mięśni to objaw, któremu w dużej mierze można zapobiegać. Należy przede wszystkim zadbać o regularną aktywność fizyczną dopasowaną do swoich możliwości, podczas której znajdzie się miejsce dla ćwiczeń rozciągających. Przed rozpoczęciem każdego treningu siłowego trzeba pamiętać o rozgrzewce, a po jego zakończeniu wykonać przynajmniej kilkuminutowy stretching. Zapewni to prawidłowe funkcjonowanie wszystkich elementów układu kostno-stawowo-mięśniowego i zapobiegnie powstawaniu przykurczu mięśni. Systematyczne rozciąganie poprawia wygląd sylwetki i ukrwienie tkanek oraz zwiększa sprawność całego układu ruchu. Dobrym sposobem na zapobieganie przykurczom mięśni są ćwiczenia ogólnorozwojowe, takie jak pływanie, jazda na rowerze, marszobieg czy nordic walking.

W ramach przeciwdziałania przykurczom mięśni należy zadbać o zachowywanie prawidłowej postawy ciała. Zwracaj uwagę na swoją posturę podczas pracy i wypoczynku, nawet w trakcie oglądania telewizji. Masz siedzący tryb pracy i większość dnia spędzasz za biurkiem? Rób sobie kilkuminutowe przerwy. Wstań i trochę się poruszaj, a jeśli to możliwe – wyjdź na krótki spacer.