Zapalenie wielomięśniowe to przewlekła choroba reumatyczna, wynikająca z rozwinięcia się stanu zapalnego w różnych grupach mięśniowych. Schorzenie dotyczy najczęściej zapalenia mięśni pleców oraz obręczy barkowej i biodrowej. Choroba zaliczana jest do kręgu autoimmunologicznych, a jej przyczyny nie są dokładnie znane. Wskazuje się na czynniki genetyczne, środowiskowe i immunologiczne. Jak leczy się zapalenie wielomięśniowe i czy możliwe jest osiągnięcie całkowitej remisji?
Zapalenie wielomięśniowe – co to jest?
Zapalenie wielomięśniowe (PM od łac. polymyositis) to samoistne, przewlekłe zapalenie mięśni charakteryzujące się okresami remisji i zaostrzeń. Zaliczane jest do chorób reumatycznych. Określane jest jako schorzenie układowe, ponieważ oprócz mięśni szkieletowych może obejmować także serce, płuca, stawy, przewód pokarmowy. Podobną przypadłością jest zapalenie skórno-mięśniowe (DM od łac. dermatomyositis), w którym oprócz chronicznego zapalenia mięśni występują też zmiany zapalne w obrębie skóry.
Zapadalność na choroby mięśni o nieznanej przyczynie wynosi około 2–8 osób na milion. Choroby te mogą rozwinąć się w każdym wieku. Dwa razy częściej dotyczą kobiet niż mężczyzn. Zapalenie wielomięśniowe występuje najczęściej między 50. a 60. rokiem życia. Wyróżnia się też postać dziecięcą zapalenia wielomięśniowego, która uaktywnia się pomiędzy 10. a 15. rokiem życia.
Jakie są przyczyny zapalenia wielomięśniowego i skórno-mięśniowego?
Przyczyny zapalenia wielomięśniowego i skórno-mięśniowego nie są do końca jasne. Najczęściej mówi się o połączeniu predyspozycji genetycznych ze zmianami naczyniowymi lub zakażeniem wirusowym (np. cytomegalia, wirusowe zapalenie wątroby, enterowirus, adenowirus). Choroba wirusowa powoduje nadmierną aktywność układu immunologicznego, czego efektem jest wytwarzanie dużej ilości limfocytów (białych krwinek), które odkładają się między włóknami mięśniowymi i tworzą nacieki. Zmiany bardzo często tworzą się w obrębie naczyń krwionośnych w mięśniach.
Faktem jest, że podłożem zapalenia wielomięśniowego jest mechanizm autoimmunologiczny. Układ odpornościowy zwalcza komórki własnego ciała, w tym przypadku mięśnie. W surowicy krwi powstają specyficzne przeciwciała. Zapalenie wielomięśniowe często występuje równolegle z innymi chorobami autoimmunologicznymi, np. Hashimoto czy cukrzycą typu 1. Zapalenie wielomięśniowe może też współwystępować z innymi chorobami tkanki łącznej, takimi jak toczeń rumieniowaty, twardzina układowa, reumatoidalne zapalenie stawów czy zespół Sjogrena.
Zapalenie wielomięśniowe – objawy
Pierwszymi objawami zapalenia wielomięśniowego są:
- osłabienie mięśni,
- ogólne uczucie zmęczenia,
- długotrwały stan podgorączkowy,
- znaczny spadek masy ciała.
Zapalenie mięśni objawia się bólem w okolicy obręczy barkowej, biodrowej, karku i grzbietu. Symptomy te pojawiają się nagle lub stopniowo, a nieleczone potrafią rozwijać się latami. Dolegliwości towarzyszące zapaleniu wielomięśniowemu nierzadko powodują ból oraz trudności w: chodzeniu po schodach, podnoszeniu ciężkich przedmiotów, wstawaniu z pozycji siedzącej i leżącej oraz wykonywaniu czynności z rękami podniesionymi powyżej ramion (np. czesanie włosów, wieszanie firanek).
Objawy choroby dotyczą głównie zapalenia mięśni kręgosłupa, stawów innych mięśni szkieletowych. Zmiany w stawach dotykają przede wszystkim rąk, prowadząc do tworzenia się bolesnych nadżerek w tych miejscach. Procesom zapalnym w obrębie mięśni towarzyszyć może zapalenie przyczepów mięśniowych, więzadeł oraz stawów. U niektórych pacjentów występuje zwapnienie mięśni, skóry, tkanki podskórnej, ścięgien lub powięzi.
Stan zapalny może rozprzestrzenić się na inne mięśnie w organizmie, także oddechowe, przełyku, krtani, układu pokarmowego i serca. Przy zapaleniu mięśni gardła, przełyku i krtani pojawia się problem z przełykaniem pokarmów, refluks żołądkowo-przełykowy, a także zaburzenia mowy. Rzadziej uszkodzone zostają mięśnie oddechowe. Wówczas mogą pojawić się duszności. Zapalenie wielomięśniowe może przyczynić się do rozwoju choroby śródmiąższowej płuc, która objawia się bólem mięśni międzyżebrowych i suchym kaszlem. Choroba może powodować także zapaleniem mięśnia sercowego. Obserwuje się wówczas spowolnienie lub przyspieszenie pracy tego narządu.
Dodatkowe występowanie zmian skórnych, takich jak rumień, swędzenie i obrzęk miejsc zlokalizowanych na twarzy, tułowiu lub kończynach to objaw zapalenia skórno-mięśniowego.
Zapalenie mięśni – leczenie
Do rozpoznania zapalenia wielomięśniowego niezbędne jest wykonanie badań laboratoryjnych: oznaczenie aktywności enzymów mięśniowych i przeciwciał przeciwjądrowych. Do zdiagnozowania choroby konieczne jest też wykonanie elektromiografii, a także mikroskopowej oceny wycinka mięśniowego (biopsji).
Ostateczną diagnozę stawia się na podstawie kryteriów Bohana i Petera. Obecność czterech z poniższych objawów zapalenia wielomięśniowego świadczy o występowaniu choroby:
- Regularne, postępujące osłabienie mięśni obręczy barkowej i/lub biodrowej.
- Wynik badania histopatologicznego, potwierdzający zapalenie mięśni.
- Podwyższona wartość kinazy kreatynowej oraz aldozy w próbce krwi.
- Badania obrazowe, wykazujące pierwotne uszkodzenie mięśni.
Jeżeli zdiagnozowano u nas zapalenie wielomięśniowe, to powinniśmy skonsultować się nie tylko z reumatologiem, ale też z onkologiem. Choroba ta zwiększa bowiem ryzyko rozwoju nowotworu złośliwego narządów dotkniętych stanem zapalnym mięśni. Konieczna jest więc systematyczna diagnostyka na obecność możliwych, współistniejących chorób nowotworowych.
Leczenie zapalenia wielomięśniowego obejmuje przede wszystkim farmakoterapię glikokortykosteroidami podawanymi doustnie lub dożylnie. W przypadku braku poprawy wprowadza się leki immunosupresyjne. Dzięki leczeniu farmakologicznemu możliwe jest uzyskanie trwałej remisji choroby, czyli zupełnego ustąpienia jej objawów. Farmakoterapia podtrzymująca stosowana jest jeszcze nawet przez 3 lata.
Fizjoterapia przy zapaleniu mięśni
W trakcie oraz po remisji choroby bardzo ważną rolę odgrywa rehabilitacja, mająca na celu przywrócenie siły mięśniowej i sprawności fizycznej. Czas rozpoczęcia zabiegów fizjoterapeutycznych, wybór ćwiczeń, ich zakres oraz forma dobierane są indywidualnie i zawsze muszą być uzgadniane z lekarzem prowadzącym. W zależności od stopnia zaawansowania choroby stosowane są:
- ćwiczenia indywidualne ogólnousprawniające, zwiększające zakres ruchu, wzmacniające mięśnie i poprawiające wydolność;
- ćwiczenia izotoniczne i aerobowe (nieprzekraczające 60% maksymalnego zużycia tlenu), np. pływanie;
- terapię ultradźwiękową – drgania mechaniczne powstające podczas zabiegu mają działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne, przyspieszające przepływ limfy;
- laseroterapię – promieniowanie laserowe stymuluje tkanki, ale ich nie uszkadza, co umożliwia nieinwazyjną regenerację nerwów, poprawę ukrwienia oraz odżywienie tkanek.
Dobrze dobrane i poprawnie wykonywane ćwiczenia umożliwiają pacjentowi prowadzenie normalnego życia po remisji.
Zapalenie mięśni pleców a elektrostymulacja TRU+
W przypadku dolegliwości towarzyszących zapaleniu mięśni pleców pomocne może okazać się urządzenie TRU+, które wykorzystuje przeciwbólowe działanie prądów TENS (ang. Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation). Jest to wygodny w użyciu elektrostymulator do samodzielnej terapii w domu.
Urządzenie TRU+ stosowane jest w łagodzeniu bólu pleców, który często występuje w przebiegu zapalenia wielomięśniowego. Trzydziestominutowa sesja umożliwia osiągnięcie ulgi w bólu na wiele godzin. Działanie urządzenia polega na stymulacji zakończeń nerwowych, co wpływa na zablokowanie bodźców bólowych przekazywanych do mózgu. Jednocześnie zwiększa się ilość przeciwbólowych endorfin we krwi.
Pamiętaj, że zanim zaczniesz walczyć z bólem przy pomocy domowej fizjoterapii, najpierw musisz zostać prawidłowo zdiagnozowany. Jeżeli lekarz stwierdził u Ciebie zapalenie wielomięśniowe, zapytaj go, czy nie ma przeciwwskazań do zastosowania prądów TENS. Jeżeli otrzymałeś zielone światło od specjalisty, zamów TRU+ i korzystaj z pomocy tego podręcznego „fizjoterapeuty”.
