Skolioza – objawy, przyczyny, leczenie

Skolioza jest skrzywieniem kręgosłupa na trzech płaszczyznach. Jednak choroba ta dotyczy całego organizmu, wywołując poważne skutki także m.in. w klatce piersiowej, ustawieniu kończyn czy głowy. Wbrew pozorom nie jest to typowa wada postawy, ponieważ jej przyczyny w większości przypadków nie są znane. W przebiegu skoliozy obserwuje się zmiany w wielu układach organizmu, m.in. kostnym, więzadłowym i mięśniowym. Co więcej, choroba przyczynia się do dalszych problemów, takich jak np. dyskopatia i bóle nerwowe. Wyjaśniamy, czym jest skolioza i jak ją leczyć! 

Co to jest skolioza?

Skolioza bywa mylnie kojarzona jako skrzywienie boczne kręgosłupa, w którego przebiegu ,,rusztowanie ciała układa się” na kształt litery ,,S”. W rzeczywistości jest to choroba, podczas której obserwuje się skrzywienie kręgosłupa na trzech płaszczyznach:

• czołowej – boczne skrzywienie kręgosłupa;
• strzałkowej – zmniejszenie naturalnego wygięcia kręgosłupa na poziomie brzusznym (lordo-skolioza) lub grzbietowym (kifo-skolioza), tzw. wypłaszczenie; 
• poprzecznej – rotacja i torsja kręgów, czyli poprzeczna zmiana ułożenia kręgów kręgosłupa i następujące w związku z tym zmiany w budowie anatomicznej kręgów.  

Typowa skolioza diagnozowana jest, jeśli kąt skrzywienia kręgosłupa przekracza 10 stopni. W konsekwencji trójpłaszczyznowej deformacji dochodzi do zaburzenia stabilności tułowia i mobilności kończyn. Skolioza występuje najczęściej u dzieci, ale może pojawić się także w wieku dorosłym. Jest to schorzenie, które wymaga wnikliwej obserwacji i w wielu przypadkach rehabilitacji, która ma na celu zatrzymanie postępu deformacji. W niektórych przypadkach konieczne jest jednak przeprowadzenie operacji.   

Skolioza – stopnie i rodzaje skrzywienia  

Aby określić, czy problemem jest skolioza, stosuje się m.in. stopnie Cobba. Jeśli rotacja kręgów wynosi co najmniej 10 stopni, mowa o skoliozie. Wartość poniżej oznacza postawę skoliotyczną, a nie typową skoliozę. Zgodnie z metodą Cobba wyróżnia się następujące stopnie skoliozy:

• I stopień – skrzywienie do 30°; 
• II stopień – deformacja od 30 do 60°; 
• III stopień – od 60 do 90°; 
• IV stopień – powyżej 90°.

Skoliozę dzieli się także, przyjmując inne kryteria. Jedno z nich uwzględnia skrzywienie w zależności od lokalizacji – skolioza piersiowa, lędźwiowa lub szyjna. W zależności od liczby łuków wyróżnia się wady jedno- dwu- i wielołukowe. Wymienia się także stopnie według podziału Wejsfloga, które dotyczą rodzaju wyrównywania się skrzywień. Z kolei w zależności od wieku, w jakim rozwija się choroba (według Jamesa), wymienia się skoliozę:

• wczesnodziecięcą – w pierwszych trzech latach życia;
• dziecięcą – po trzecim roku życia do okresu dojrzewania;
• młodzieńczą – w okresie dojrzewania.  

Jak rozpoznać skoliozę? Objawy 

Skolioza jest schorzeniem, które zwykle rozwija się powoli, przez co przez długi czas może być niezauważone. Zwykle deformacje są diagnozowane podczas rutynowych badań u dzieci, kiedy lekarz zauważa skrzywienie kręgosłupa. Osoby z taką wadą mają nienaturalną, asymetryczną postawę ciała. Jako typowe objawy skoliozy wymienia się m.in.:

• przechylenie głowy w jeden bok,
• obniżenie jednego barku lub biodra względem drugiego,
• wystające i/lub nierówno ustawione łopatki,
• nierówne wcięcie w talii,
• garb żebrowy (uwypuklenie po jednej stronie kręgosłupa w wyniku poprzecznej rotacji i torsji kręgów kręgosłupa),
• mięśniowy wał lędźwiowy (widoczny jako ,,fałda” skórna z jednej strony talii);,
• cofnięcie jednej piersi;
• bóle kręgosłupa,
• niewłaściwy chód (przenoszenie ciężaru ciała na jedną nogę).

Jakie są przyczyny skoliozy?

Wbrew pozorom skolioza nie rozwija się w następstwie utrzymywania niewłaściwej postawy ciała. Choroba ta w większości przypadków ma nieznane przyczyny. Niemniej jednak złe nawyki, takie jak garbienie się, czy noszenie ciężkiej torby na jednym ramieniu mogą przyczyniać się do pogłębienia deformacji kręgosłupa.

Za możliwe przyczyny skoliozy uznaje się m.in.:

• skłonność genetyczną;
• choroby nerwowo-mięśniowe;
• urazy kręgosłupa;  
• wady wrodzone kośćca;
• zwyrodnienie stawów;
• asymetrię kończyn;
• choroby ogólnoustrojowe, zwłaszcza dotyczące płuc;
• operacje w obrębie klatki piersiowej przeprowadzone w okresie wzrastania. 

Skolioza jest schorzeniem, które dzieli się na wrodzone i nabyte. W pierwszym przypadku często obserwuje się jednoczesne występowanie innych wad, m.in. serca. Z kolei skolioza nabyta może być następstwem zaburzeń neurologicznych, które przyczyniają się do osłabienia mięśni, nierównych kończyn lub innych schorzeń. U osób dorosłych skolioza może rozwijać się jako powikłanie przepukliny kręgosłupa, osteoporozy, czy innych zmian zwyrodnieniowych. 

Skolioza – możliwe skutki zdrowotne  

U osób dotkniętych tym schorzeniem deformacje wpływają nie tylko na wygląd. Skolioza powoduje poważne skutki w całym organizmie. Brak podjęcia kroków w celu zahamowania postępu skoliozy znacznie obniża jakość życia i prowadzi do pogorszenia stanu zdrowia. Konsekwencją trójpłaszczyznowego skrzywienia mogą być m.in.:

• ucisk kręgów kręgosłupa na zakończenia nerwowe, co powoduje silne dolegliwości bólowe;
• niedowład kończyn, a w skrajnych przypadkach paraliż,
• ucisk na narządy wewnętrzna, zwłaszcza serce i płuca, co prowadzi do ich niewydolności;
• dyskomfort psychiczny. 

Skolioza – jak leczyć? Ćwiczenia i rehabilitacja

Skolioza czynnościowa (postawa skoliotyczna) nieprzekraczająca 10 stopni skrzywienia w większości przypadków, przy odpowiednim postępowaniu, ma optymistyczne rokowania. W takich przypadkach zwykle wystarczające są regularne zajęcia korekcyjne. 

Zniekształcenia przekraczające 10 stopni wymagają bardziej indywidualnego podejścia. To, jak leczyć skoliozę zależy od wielu czynników. Ćwiczenia i rodzaj rehabilitacji powinny być dobierane w zależności od rodzaju skoliozy, jej zaawansowania, wieku dziecka i jego stanu zdrowia. Często zalecane jest także noszenie gorsetu ortopedycznego, co ma na celu zatrzymanie progresji schorzenia. Z kolei u niemowląt z wrodzoną skoliozą o dużym stopniu niekiedy przeprowadza się prostowanie kręgosłupa i formowanie klatki piersiowej poprzez założenie gipsu. W części przypadków skolioza leczona jest operacyjnie. Wskazania do zabiegu ustala się indywidualnie, jednak zwykle decyzję o takim postępowaniu podejmuje się u osób ze skrzywieniem powyżej 40 stopni, u których zmiany mają charakter postępujący.