W ludzkim organizmie nic nie dzieje się bez przyczyny. Jeżeli nasze ciało zostanie zaatakowane przez czynnik szkodliwy, uruchamia proces obronny, którym jest stan zapalny. W ten sposób organizm walczy z chorobą, ale nie zawsze zapalenie jest dla nas korzystne. W przypadkach, gdy proces zapalny toczy się przez dłuższy czas, zajmuje dużą część organizmu lub jego objawy przybierają formę zagrażającą życiu, konieczne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia i ograniczenie reakcji zapalnej. Jakie są najczęstsze objawy zapalenia i jak się je niweluje?
Co to jest stan zapalny?
Stan zapalny (łac. inflammatio) to reakcja obronna organizmu w odpowiedzi na szkodliwe czynniki, takie jak drobnoustroje, urazy mechaniczne, poparzenia, niedokrwienie. Podstawową (funkcjonującą do dziś) charakterystykę zapalenia w organizmie opracował Aulus Cornelius Celseus (ok. 25 r.p.n.e. – 50 r.n.e.), wskazując na cztery typowe objawy stanu zapalnego: zaczerwienie (rubor), obrzęk (tumor), gorączkę (calor) i ból (dolor).
Proces zapalny powstaje w wyniku skomplikowanych reakcji komórkowych i wydzielania określonych substancji pod wpływem czynnika uszkadzającego. Naczynia krwionośne w miejscu zajętym zapaleniem poszerzają się i zaczyna przepływać przez nie więcej krwi. Rozpoczyna się stan zapalny, czyli walka z czynnikami uznanymi przez organizm za szkodliwe.
W reakcji zapalnej biorą udział komórki układu odpornościowego, komórki tkanki łącznej oraz białka krwi. Ich celem jest unieszkodliwienie czynnika wywołującego zapalenie oraz naprawa uszkodzonych tkanek. Inicjatorami stanu zapalnego są cytokiny – białka wpływające na wzrost i pobudzenie komórek biorących udział w odpowiedzi immunologicznej organizmu. Co ciekawe mogą one działać dwutorowo – jako aktywatory i hamulce procesów zapalnych.
Poszczególne komórki układu immunologicznego spełniają różne funkcje. Na przykład neutrofile i makrofagi mają zdolność pochłaniania drobnoustrojów i uwalniania substancji neutralizujących ich działanie. Limfocyty zajmują się wytwarzaniem przeciwciał i niszczeniem uszkodzonych komórek.
Wyróżnia się ostry, podostry i przewlekły stan zapalny. Zapalenie ostre trwa z reguły kilka dni, a podostre kilkanaście. Chroniczny stan zapalny może trwać tygodnie, miesiące, a nawet lata. W przypadku chorób autoimmunologicznych, alergii i innych schorzeń przewlekłych pacjenci często zmagają się z okresami zaostrzeń i remisji stanu zapalnego przez całe życie.
Krótkotrwały i łagodnie przebiegający stan zapalny, po którym następuje całkowita regeneracja uszkodzonych komórek, jest dla nas procesem korzystnym. Jeśli uszkodzenie nie było poważne, a układ odpornościowy działa prawidłowo, organizm potrafi prawidłowo rozpoznać źródło problemu i je wyeliminować, nie uszkadzając przy tym własnych tkanek. Przewlekły stan zapalny jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ zbyt późno zdiagnozowany lub nieskutecznie leczony może spowodować trwałe uszkodzenia tkanek i narządów.
Kliniczne objawy stanu zapalnego
Stan zapalny manifestuje się na różne sposoby. W zależności od zajętego narządu, jego ukrwienia, unerwienia, pełnionych funkcji oraz rozległości reakcji zapalnej.
Charakterystyczne miejscowe objawy zapalenia to:
- ból – występuje, gdy mechanizm reakcji organizmu powoduje stymulację zakończeń nerwowych (wbrew pozorom ból nie zawsze towarzyszy stanom zapalnym);
- zaczerwienie – wywołane przez natychmiastowy napływ krwi do uszkodzonej tkanki,
- opuchnięcie – efekt powstania nacieku zapalnego – naczynia krwionośne rozszerzają się, a w przestrzeniach tkankowych gromadzi się wysięk surowiczy, powodujący obrzęk tkanek;
- upośledzenie funkcji danej tkanki lub narządu – mogą one przez jakiś czas nie spełniać całkowicie swojej funkcji;
- wysięk zapalny, np. katar, łzawienie oczu, wydzielina w gardle, zmiany ropne;
- zwiększona ciepłota ciała w miejscu, w którym zlokalizowane jest zapalenie – wynika z powiększenia naczyń krwionośnych i wzrostu ciśnienia; wysoka temperatura nie jest też sprzyjającym środowiskiem do rozwoju patogenów.
Objawy stanu zapalnego całego organizmu to:
- gorączka,
- dreszcze,
- ból głowy,
- bóle mięśniowe,
- utrata apetytu,
- zmęczenie,
- pogorszenie samopoczucia.
Obecność stanu zapalnego można potwierdzić, wykonując odpowiednie badania diagnostyczne. W badaniach laboratoryjnych krwi bada się: białko C-reaktywne (CRP), odczyn Biernackiego (OB), interleukiny, sedymentację erytrocytów, liczbę białych krwinek. Podwyższone poziomy tych parametrów mogą świadczyć o toczącym się w organizmie procesie zapalnym. Na występowanie zapalenia wskazywać może również niska liczba albumin. W badaniach obrazowych (np. USG, RTG, tomografia) tkanki zajęte stanem zapalnym są wyraźnie zmienione.
Co może spowodować stany zapalne w organizmie?
Do przyczyn stanu zapalnego należą:
- czynniki biologiczne, np. wirusy, bakterie (oraz toksyny bakteryjne), grzyby, pasożyty;
- czynniki fizyczne, np. urazy mechaniczne, oparzenia, odmrożenia, skręcenia, promieniowanie jonizujące;
- czynniki chemiczne – różnego rodzaju substancje toksyczne dla ludzkiego organizmu, np. metale ciężkie, kwasy, gazy, jad zwierząt, szkodliwe substancje roślinne;
- martwica tkanek – stan ten może powstać na skutek niedokrwienia lub rozwoju choroby nowotworowej;
- reakcje układu odpornościowego – alergie (odpowiedź immunologiczna wywołana czynnikiem zewnętrznym – alergenem) i choroby autoimmunologiczne (komórki odpornościowe nieprawidłowo reagują na zdrowe komórki organizmu);
- nowotwory.
Stan zapalny – jak leczyć?
Leczenie poszczególnych stanów zapalnych jest zależne od ich nasilenia i umiejscowienia. Przykładowo w przypadku zapaleń wywołanych bakteriami stosowane są antybiotyki, a przy zapaleniach grzybiczych – leki antygrzybicze. W stanach zapalnych organizmu bardzo ważne jest leczenie objawowe, którego celem jest m.in. działanie przeciwbólowe i przeciwobrzękowe.
Na stany zapalne stosuje się przede wszystkim niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), do których należy m.in. kwas acetylosalicylowy (znany jako aspiryna), ibuprofen, naproksen. Inną szeroko stosowaną grupą leków, zwłaszcza w leczeniu przewlekłych stanów zapalnych są glikokortykosteroidy, nazywane potocznie sterydami, dostępne tylko na receptę.
Warto zdawać sobie sprawę z tego, że leki przeciwzapalne (zarówno NLPZ, jak i sterydy) przy częstym i długotrwałym stosowaniu mają wiele skutków ubocznych. Dlatego tak ważne jest jak najszybsze zwalczenie stanu zapalnego i zakończenie farmakoterapii. Z tego powodu w leczeniu stanów zapalnych sięga się dodatkowo po naturalne metody, takie jak dieta przeciwzapalna czy odpowiednia fizjoterapia, które przyspieszają powrót do zdrowia.
Stany zapalne – leczenie fizykalne
Bardzo istotnym elementem leczenia przewlekłych stanów zapalnych układu ruchu jest fizjoterapia. Aby była skuteczna, powinna być odpowiednio dostosowana do problemu zdrowotnego pacjenta. Fizjoterapię stosuje się w ostrych i przewlekłych stanach zapalnych stawów, kręgosłupa, mięśni, ścięgien, kaletek maziowych itp., a także pomocniczo, kiedy zapalenie zostało opanowane, aby przyspieszyć powrót do zdrowia i pełnej sprawności ruchowej.
Zabiegi i ćwiczenia fizjoterapeutyczne muszą być przede wszystkim skierowane w źródło problemu, czyli w miejsce występowania stanu zapalnego, a nie w miejsca, gdzie ono promieniuje. Na przykład w przypadku bólu nóg od kręgosłupa, fizjoterapia nastawiona jest na stymulację mięśni i stawów kręgosłupa, a nie nóg.
Najprostszym przykładem leczenia fizykalnego stanów zapalnych mięśni i stawów są zimne okłady, które przykłada się w chore miejsca bezpośrednio po urazie – pomaga to w zmniejszeniu obrzęków zapalnych i zredukowaniu bólu. Specjalistyczne zabiegi fizykoterapeutyczne, takie jak masaże manualne, ultradźwięki, jonoforeza, prądy TENS, galwanizacja czy pole magnetyczne – nie tylko zmniejszają dolegliwości bólowe, ale często redukują też odczyn zapalny.
Zastosowanie TRU+ na miejscowe objawy zapalenia
TRU+ to urządzenie, które wykorzystuje metodę przezskórnej stymulacji nerwów (ang. Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation, w skrócie TENS). Elektrostymulacja TENS to profesjonalna terapia o potwierdzonym profilu bezpieczeństwa, która powszechnie stosowana jest w gabinetach fizjoterapeutycznych. Urządzenie TRU+ dedykowane jest dla osób, które zmagają się z bólem pleców i kręgosłupa.
Jest to bezpieczna, niefarmakologiczna metoda leczenia bólu pleców – jednego z najczęstszych objawów stanów zapalnych mięśni kręgosłupa. Nie ma znaczenia, czy zmagasz się z ostrym, czy przewlekłym bólem, 30-minutowa elektrostymulacja przy pomocy TRU+ przynosi ulgę nawet na kilka godzin.
Urządzenie TRU+ niweluje ból kręgosłupa, wykorzystując dwa mechanizmy. Blokuje sygnał bólowy u źródła i nie pozwala mu dotrzeć do mózgu. Dodatkowo stymuluje organizm do wytwarzania beta-endorfin – naturalnych substancji przeciwbólowych.
Jeżeli mimo elektrostymulacji ból mięśni pleców utrzymuje się przez długi czas, powinieneś skonsultować się z lekarzem, który przeprowadzi odpowiednie badania diagnostyczne i postawi właściwe rozpoznanie.
